pard

Pardus est animal velocissimum diuersi coloris pard ratat kruka podrvga ca 1500 WokLub 95v

Wyraz hasłowy	Pard	Hasło konkordancji	Pardus
Wyraz(y) w transliteracji	pard	Podstawa glosowania	pardus
		Język wyrazu obcego	łaciński
Pokaż lokalizację
Komentarz paleograficzny	Na p. marg. glosa pard, na l. marg. fragment: ratat kruka podrvga. Interpretacja tego cytatu sprawiła wydawcy sporo problemów. Erzepki założył, że składa się on z samych rzeczowników: pard - poprawnie objaśniony jako 'pantera' (Erz 62); ratat - wyraz zagadkowego pochodzenia (Erz 84); kruka - błędnie objaśniony: skąd się wzięło słowo kruka, jako nazwa ostrowidza czy parda, stanowi istotnie ciekawą łamigłówkę. Jest to widocznie żeńska forma od kruk = corvus. Może więc wspólność bystrego wzroku i nadzwyczajnej przezorności, cechujących wybitnie zarówno kruka jak ostrowidza, dała powód do tak niezwykłej nazwy. Zresztą dla objaśnienia tego zagadkowego terminu ani w staropolskich, ani też w staroczeskich źródłach nie znajdujemy żadnej wskazówki (Erz 34-35); podruga - błędnie objaśniony: znaczy właściwie towarzyszka, przyjaciółka [...]. Trudno dociec, skąd właśnie wyraz podruga, jako nazwa ostrowidza (rysia) albo parda, czyli pantery, bierze swój początek. Być może, iż zagadkowa ta nazwa poszła z pewnej bajki w Fizjologu, w której, jak to gdzieś powiada jeden z dawniejszych naszych kaznodziejów, pantera wietrzy nosem cudzołóstwo swej «podrugi». Ciekawy ten szczegół zawdzięczamy niewyczerpanej uprzejmości prof. Brücknera w Berlinie (Erz 71). A. Brückner w recenzji Przyczynków... stwierdził jednak, że ratat wydaje [...] się słowem łacińskim, tłumaczonym przez krukać? Wydawca sądzi inaczej (PF VII 240). W Sstp przykład zamieszczony pod hasłami: PARD (rzeczownik) oraz KRUKAĆ i PODRUGAĆ (czasowniki oznaczające dźwięki wydawane przez zwierzęta), nie ma hasła *RATAT.

Lokalizacja wyrazu w rękopisie

Opis gramatyczny

Uwagi

W Sstp wydrukowano ze skrótem Erz 62 (jedyne poświadczenie hasła).

Bibliografia

Brückner A., 1909, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego zebrał i wydał dr. Bolesław Erzepki (Roczniki Tow. Przyj. Nauk Poznańskiego tom XXXIV, Poznań 1908, str. 1-139), „Prace Filologiczne” VII, s. 238–241.

Erzepki B. 1908: Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490, “Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” XXXIV, s. 62.