Wokabularz lubiński

WokLub

Podstawowe informacje

Charakterystyka zawartości

Wydanie

Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. Zebrał i wydał Dr. Bolesław Erzepki. I. Glosy polskie wpisane do Łacińsko-Niemieckiego Słownika (Vocabularius Ex quo) drukowanego w roku 1490, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego”, t. XXXIV, Poznań 1908, s. 1–139.

Uwagi

Wokabularz lubiński to glosowany inkunabuł Vocabularius Ex Quo przechowywany obecnie w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie (pod sygnaturą 78d). Druk wydano w Norymberdze w 1490 r. w oficynie Jerzego Stuchsa. Inkunabuł jest współoprawny z trzema innymi drukami (a–c) i rękopisem (e) – wszystkie o treści gramatycznej.
Na początku XVI w. właścicielem kodeksu był Jakub z Międzychodu zwany Rożkiem, ale nie jest pewne, czy któreś z licznych odręcznych zapisek na kartach słownika wyszły spod jego ręki. Pod koniec XVI w. wokabularz stał się własnością klasztoru benedyktynów w Lubiniu. Po jego kasacie w XIX w. trafił do Gniezna, do Biblioteki Seminarium Duchownego. Od lat 30. XX w. zabytek jest przechowywany w Bibliotece Katedralnej, będącej obecnie częścią Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie.

Początek tekstu: Ex quo vocabularii varii autentici, videlicet Huguitio, Katholicon, Breuilogus, Papias alique codices… Qui elucidant me, vitam eternam habebunt. Amen (k. 1r).
Zakończenie tekstu: Laus Deo vni et trino. Amen. 1490 (k. 150r).

Na kartach Vocabularius Ex quo przy hasłach znajdują się liczne łacińskie i polskie oraz wyjątkowo niemieckie dopiski. Sporządzone zostały kilkoma rękami, ale w stosunkowo niedługim czasie po opublikowaniu inkunabułu – na przełomie XV–XVI w.
Wokabularz zawiera ok. 11 700 drukowanych haseł łac. w układzie alfabetycznym od Alma do Zozimus oraz kilkaset haseł dopisanych. 3173 łacińskie hasła mają polskie odpowiedniki, co stanowi niecałe 25%. W sumie liczba polskich wyrazów w zabytku sięga 4400. Niektóre glosy są wieloelementowe, np. kilkuwyrazowe zestawienia synonimów czy tłumaczenia zdań słowo po słowie.

W Sstp materiał z tego zabytku drukowano za wydaniem B. Erzepkiego, ze skrótem Erz.
W bazie Rozariusze z polskimi glosami materiał leksykalny jest cytowany na podstawie ekscerpcji Magdaleny Klapper. Lokalizację poszczególnych poświadczeń podajemy według kart inkunabułu (nowa foliacja).

Bibliografia

Brückner A. 1909: [rec.] Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego zebrał i wydał Dr. Bolesław Erzepki. I. Glosy polskie wpisane do Łacińsko-Niemieckiego Słownika (Vocabularius Ex quo) drukowanego w roku 1490. („Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego”, t. XXXIV, Poznań 1908, s. 1–139), „Prace Filologiczne” VII, s. 238–241.

Klapper M. 2018: Bolesław Erzepki jako wydawca zabytków staropolskiej leksykografii – na przykładzie "Przyczynków do średniowiecznego słownictwa polskiego cz. 1" (1908), "LingVaria" XIII z. 2 (26), 97–107.

Kwilecka I. 1980: Oryginał tak zwanego Słowniczka poznańskiego odnaleziony, „Język Polski” LX, s. 8–15.

Wojtkowski J. 1977: Glosy i drobne teksty polskie do 1500 roku. Z inkunabułów Biblioteki Kapitulnej i Seminaryjnej w Gnieźnie, Warszawa, s. 84–86.