Z

przyimek

Formy gramatyczne

Znaczenia

• 1. łącząc się z gen. rzeczownika wyraża stosunki przestrzenne, wskazując obiekt (miejsce, obszar, punkt wyjścia) będący początkiem czynności (orzeczeniem przeważnie czasownik ruchu) 'z wnętrza czegoś, skądś' 'ex intimo alicuius rei, unde'
  • Cadula tuk kapyączy s pyeczenyey XV p. post. WokPet II 9
• 2. łącząc się z gen. rzeczownika wyraża stosunki przestrzenne, wskazując położenie, stan obiektu (miejsca, obszaru) 'na, w' 'super, in'
  • *Glipiusz vyechecz s bothą ca 1500 WokLub 58r
• 3. łącząc się z gen. rzeczownika wskazuje czynnik sprawczy 'dzięki (czemuś), wskutek (czegoś)' 'ex aliqua re, per aliquid'
  • Pauperes euangelizantur id est ex euangelio meliorantur slovą (leg. z słowa) Bozego szya polepschaya ca 1500 WokLub 47r
• 4. łącząc się z gen. rzeczownika uściśla treść, precyzuje albo ogranicza zakres nadrzędnego wyrazu 'z' 'de'
  • De hys supradictis s thych drvgych rzeczy ca 1500 WokLub 43r
• 5. łącząc się z gen. rzeczownika wskazuje materiał, tworzywo 'z' 'ex'
  • Forpedium vlg. kopito sz drzewa 1442 WokRacz 111v
• 6. łącząc się z instr. rzeczownika wskazuje element materialny dodany lub przynależny do czegoś innego, występujący wraz z innym 'razem z' 'una cum'
  • Cum emergenciis s poczthąmy ca 1500 WokLub 45r
  • Cum mellificiis s barczamy ca 1500 WokLub 81v
• 7. z wieczora łącząc się z gen. rzeczownika wyraża stosunki czasowe, wyznaczając odcinek czasu kiedy coś się dzieje albo trwa; 'w porze wieczornej, wieczorem' 'tempore vespertino, vespere'
  • De sero zu abent oder schyer s vyeczorą ca 1500 WokLub 39r
• 8. z wierzchu łącząc się z gen. rzeczownika wyraża stosunki przestrzenne, wskazując położenie, stan obiektu (miejsca, obszaru) 'na, w'; 'z góry, z wysoka' 'desuper, deorsum'
  • Desuper von obenhernyder s vyerzchv ca 1500 WokLub 39r

Przypis

Sstp XI 1a