Się, Sie
zaimek zwrotny
Formy gramatyczne
| nosowość: nosowa | ||
|---|---|---|
| forma | najstarsze poświadczenie | najmłodsze poświadczenie |
| s<ię> | ca 1500 WokLub 68r | |
| się | 1442 WokRacz 86v | ca 1500 WokLub 148r |
| nosowość: nienosowa | ||
|---|---|---|
| forma | najstarsze poświadczenie | najmłodsze poświadczenie |
| sie | 1442 WokRacz 86v | |
Znaczenia
-
1. przekształca czasownik na zwrotny 'się' 'se'
- Abstinere lust abbrechen wstrzymącz szyą ca 1500 WokLub 2v
- Accingas te zakasch szyą ca 1500 WokLub 3v
- Comparere gehorsam halten vel presens esse postavycz szya ca 1500 WokLub 30v
- Convenire [[n.y]] *nayatcz szya vel srządzycz szya ca 1500 WokLub 34r
- Convenire [[n.y]] *nayatcz szya vel srządzycz szya ca 1500 WokLub 34r
- Delirat thagy szyą vel bladzy ca 1500 WokLub 38r
- Ingerere podvsczycz vel wklądącz szya vnde vlg. dicitur ingeris te velut festuca in anum id est in posteriora wmykasch szya yąkoby pasdzyorko w rzycz ca 1500 WokLub 67r
- Intronisare eynleyten et pertinet ad mulieres que fetum produxerunt id est introducere vyescz szya ca 1500 WokLub 69r
- Intromittere id est immittere vnterlassen wklądacz szyą ca 1500 WokLub 69r
- Inuadere anlauffen oder angan rzvczycz szyą cum impetu, vnde solemus dicere: invasit in me vlg. rzvczyl szya ną myą id est super me ca 1500 WokLub 69r
- Inuadere anlauffen oder angan rzvczycz szyą cum impetu, vnde solemus dicere: invasit in me vlg. rzvczyl szya ną myą id est super me ca 1500 WokLub 69r
- Paciscari zalozycz szyą ca 1500 WokLub 94r
- Proficere lernen oder nutzbringen augere vel vtile esse wspomocz mnozycz szyą ca 1500 WokLub 107v
- Redire widergan oder kummen wroczycz szya ca 1500 WokLub 114r
- Redundare id est retro vndare reuerti vel redire othraczycz szyą ca 1500 WokLub 114r
- Retrocedere wstąpycz szyą ca 1500 WokLub 116r
- Rubere rotwerden id est esse vel fieri rubeum ząpalacz szya ca 1500 WokLub 117r
- Somniare id est per somnum aliquid videre trewmen snycz szyą ca 1500 WokLub 127v
- Spaciari id est spacium ire deambulare huc et illuc przechodzycz szyą ca 1500 WokLub 128r
- Subiacere id est subtus iacere vel subiungere respondere reddere poddacz szya; unde Subiectus (…) poddany ca 1500 WokLub 132r
- Volutare id est voluere weltzen valacz szya ca 1500 WokLub 147v
-
2. przy czasownikach występujących wyłącznie z się (tzw. reflexiva tantum) 'się' 'se'
- Luctor byedza syan XV p. post. WokPet II 9
- Abominare vnmenschich gebarn brzydzycz szya ca 1500 WokLub 1v
- Abhorreo (...) furchten oder grawen wstydam szya ca 1500 WokLub 1v
- Bachari id est furere thoben oder wuten gnyevacz szya ca 1500 WokLub 17r
- Coniecturare id est estimare domnymacz szyą ca 1500 WokLub 32v
- Conueniens bequem oder eben sgadzayaczy szyą ca 1500 WokLub 34r
- Desciscitari erfarn dovyedzyecz szya ca 1500 WokLub 39r
- Deridere belachen nasmyacz szya ca 1500 WokLub 39r
- Discutere id est querere vel subtiliter indagare entrichten dovyądacz szya ca 1500 WokLub 41v
- Ebriari id est ebrium facere truncken machen vpycz szya ca 1500 WokLub 43v
- Erubere id est verecundari schemen sromacz szya ca 1500 WokLub 46r
- Euidere offen warn domnymacz szya ca 1500 WokLub 47r
- Exanimare id est debilitare perterre facere <z>laknacz szya ca 1500 WokLub 47v
- Expauere bidnen zittern forchten sląknacz szya ca 1500 WokLub 48v
- Exudare id est sudorem emittere schweyssen vypoczycz szyą ca 1500 WokLub 49r
- Fluctuare sch<w>ymmen oder flyessen bląkącz szyą super aquas ca 1500 WokLub 53r
- Resilire widerspringen wstraczycz szyą vel othskoczycz ca 1500 WokLub 115v
- Iactare id est arrogare werffen oder berumen rzvczacz chelpycz szyą ca 1500 WokLub 62r
- Imputare verweysen dzyvovacz szyą vel poszadzącz ca 1500 WokLub 64v
- Repere id est latenter intrare oder schleychen vt serpens czolgącz szya mknacz szya ca 1500 WokLub 115r
- Ingerere podvsczycz vel wklądącz szya vnde vlg. dicitur ingeris te velut festuca in anum id est in posteriora wmykasch szya yąkoby pasdzyorko w rzycz ca 1500 WokLub 67r
- Instare przeczyvyacz szya ca 1500 WokLub 68r
- Insultare est quadam cauillatione et derisione hostem deicere vel insilire et de alterius iniuria gaudere naygravacz s<ię> albo naszmye<wać> szya ca 1500 WokLub 68r
- Insultare est quadam cauillatione et derisione hostem deicere vel insilire et de alterius iniuria gaudere naygravacz s<ię> albo naszmye<wać> szya ca 1500 WokLub 68r
- Intercedere id est pro aliquo aliquas preces facere bytten przyczynycz szyą ca 1500 WokLub 68v
- Iubilare est cantare gaudere exultare et letari vyeszyelycz szya ca 1500 WokLub 71r
- Maturare id est festinate oder zeytig werden spyeschycz szyą ca 1500 WokLub 80v
- Nauseare wulgern brzydzycz szya ca 1500 WokLub 86v
- Nutare id est vacillare wanckeln vel tremere bidnen mechtacz szya ca 1500 WokLub 89v
- Nutat mechcze szyą ca 1500 WokLub 89v
- Obnitor (…) id est resistere repugnari aduersari widertrucken sprzeczyvyam szya; Item est circumquaque niti sprzeczyvyacz szya ca 1500 WokLub 90r
- Obnitor (…) id est resistere repugnari aduersari widertrucken sprzeczyvyam szya; Item est circumquaque niti sprzeczyvyacz szya ca 1500 WokLub 90r
- Obstupescere zvmyecz szya vnde ibi: et dentes nostri obstupescunt vlg. oskomyaly vel smyerthvyąly ca 1500 WokLub 90v
- Obiurgare vskarzacz szyą ca 1500 WokLub 90v
- Opinari wenen domnymacz szyą ca 1500 WokLub 92v
- Orare modlycz szyą ca 1500 WokLub 93r
- Prolificare iungmachen plodzycz szyą ca 1500 WokLub 107v
- Propiare id est proximare appropinquare nehen przyblyzycz szya ca 1500 WokLub 108r
- Propiciare id est esse vel fieri propicium begnanden smylovacz szya ca 1500 WokLub 108r
- Repere id est latenter intrare oder schleychen vt serpens czolgącz szya mknacz szya ca 1500 WokLub 115r
- Repertere napyeracz szya ca 1500 WokLub 115r
- Senescere alten *stąrzeyescz szya vel stąrzecz szyą ca 1500 WokLub 123r
- Senescere alten *stąrzeyescz szya vel stąrzecz szyą ca 1500 WokLub 123r
- Spumare id est spumam habere vel emittere schaumen pyenycz szyą ca 1500 WokLub 129v
- Aper spumat vlg. pyeny szyą ca 1500 WokLub 129v
- Stomachari id est furere irasci indignari gnyevącz szya ca 1500 WokLub 130v
- Subsannare id est deridere, unde propheta: et Dominus subsannabit eos naygravacz naszmyevacz szya (Psal 2, 4) ca 1500 WokLub 132r
- Subridere id est parum ridere weniglachen vsmyechnacz szya ca 1500 WokLub 132r
- Subridere id est parum ridere vszmyechnacz szyą ca 1500 WokLub 132v
- Vsitare vben zvycząyącz szyą ca 1500 WokLub 148r
-
3. przy czasownikach, wyrażając minimalne zróżnicowanie znaczeniowo-stylistyczne wobec odpowiednich czasowników bez się 'się' 'se'
- Abdicare id est abnegare separare absentare absagen othrzecz szyą ca 1500 WokLub 1v
- Abnuere id est refutare vel recusare verschmehen othrzecz szya ca 1500 WokLub 2r
- Abrenunciare id est renuere widersagen othrzecz szya ca 1500 WokLub 2r
- Disputare est diuersa putare in loquendo gądącz szyą ca 1500 WokLub 41v
- Scrutari id est inquirere inuestigare erforschen bądacz szya ca 1500 WokLub 122r
-
4. przy czasownikach wyrażających czynność wzajemną 'się' 'se'
- Agerent pravovaly szya ca 1500 WokLub 6r
- Conspirare id est coniurare conuenire ad malum faciendum spyknacz szyą ca 1500 WokLub 33r
- Conuenire id est congruere decere vbereyn kummen slvschecz sgądzacz szyą ca 1500 WokLub 34r
- Non respondet nye szgadza szya vnde dicitur fortuna rebus non respondet ca 1500 WokLub 37v
- Degeneres dicuntur qui moribus maiorum suorum non respondent [[nye szgadzaya szyą vnde]] ca 1500 WokLub 37v
- Discrepare id est discordare zweytrechtigen nye sgadzacz szya ca 1500 WokLub 41r
- Disconuenire dicitur quasi non simul conuenire nye sgadzacz szya ca 1500 WokLub 41r
- Dissentire id est discordare quasi diuersa sentire nye sgadzacz szya ca 1500 WokLub 41v
- Litigare kryegen oder streyten oder zwitrachten vądzycz szya ca 1500 WokLub 76r
-
5. w funkcji strony biernej (bierno- rezultatywnej)
- Pauperes euangelizantur id est ex euangelio meliorantur slovą (leg. z słowa) Bozego szya polepschaya ca 1500 WokLub 47r
- Incaluit zągrzal szyą ca 1500 WokLub 65r
- Quiere id est esse vel fieri quietum... vspokoycz szyą ca 1500 WokLub 111v
- Sordidare id est sordidum facere vnreynigen smrodlyvyecz szyą ca 1500 WokLub 128r
-
6. odczasownikowa nazwa czynności z zaimkiem zwrotnym się (rzeczownik zwrotny)
- Delabi vlg. poszlisznącze sze 1442 WokRacz 86v
-
7. zasię wracać się przekształca czasownik na zwrotny 'się'; (o chorobie) 'powtórnie wystąpić, powrócić' (lub o złym postępowaniu) 'powrócić do grzechu, wykroczenia' (de morbo) 'revenire' (vel de moribus malis) 'ad peccata revenire'
- Recidiuare id est renouare post releuationem iterum cadere ząszya wraczacz szya ząszyawracząnye ca 1500 WokLub 113v
Przypis
Sstp VIII 193a
Jak cytować?
Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa,
Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych, red. nauk. Ewa Deptuchowa, oprac. inf. Maciej Godny, https://rozariusze.ijp.pan.pl, stan z dnia: 21.11.2024 r.